Căn cứ Nghị quyết số 37-NQ/TW ngày 24/12/2018 của Bộ Chính trị về việc sắp xếp các ĐVHC cấp huyện và cấp xã; Kết luận số 48-KL/TW ngày 30/01/2023 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023 - 2030; Nghị quyết số 35/2023/UBTVQH15 ngày 12/7/2023 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023 - 2030; Nghị quyết số 117/NQ-CP ngày 30/7/2023 của Chính phủ ban hành Kế hoạch thực hiện sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023-2025; Nghị quyết số 16-NQ/TU ngày 23/8/2023 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Ninh Bình về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã tỉnh Ninh Bình giai đoạn 2023-2030; Kế hoạch số 138-KH/TU ngày 23/8/2023 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Ninh Bình về thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã thuộc tỉnh Ninh Bình, giai đoạn 2023-2030; Kế hoạch số 131/KH-UBND ngày 25/8/2023 của Ủy ban nhân dân tỉnh Ninh Bình về thực hiện sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã trên địa bàn tỉnh Ninh Bình, giai đoạn 2023-2025; Nghị quyết số 08-NQ/HU ngày 29/8/2023 của Ban Chấp hành Đảng bộ huyện Gia Viễn về sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã và sắp xếp thôn, xóm, tổ dân phố trên địa bàn huyện Gia Viễn, giai đoạn 2023-2030; Kế hoạch số 80-KH/HU ngày 29/8/2023 của Ban Thường vụ Huyện ủy Gia Viễn về sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã và sắp xếp thôn, xóm, tổ dân phố trên địa bàn huyện Gia Viễn, giai đoạn 2023 - 2030.

II. SỰ CẦN THIẾT SẮP XẾP ĐVHC CẤP XÃ CỦA HUYỆN GIA VIỄN

Huyện Gia Viễn có diện tích tự nhiên 177,31 km2, dân số tính đến ngày 31/12/2022 là 138.949 người; có 21 ĐVHC cấp xã trực thuộc, gồm 20 xã và 01 thị trấn.

Qua rà soát thực trạng ĐVHC cấp xã trực thuộc huyện Gia Viễn, hiện có 19 ĐVHC xã, thị trấn chưa đạt 70% tiêu chuẩn về diện tích tự nhiên, 08 ĐVHC xã chưa đạt 70% tiêu chuẩn về quy mô dân số. Trong đó có 08 ĐVHC cấp xã đồng thời có diện tích tự nhiên và quy mô dân số dưới 70% tiêu chuẩn của ĐVHC tương ứng theo quy định, gồm các xã: Gia Xuân, Gia Vượng, Gia Thắng, Gia Tiến, Gia Phương, Gia Phong, Gia Minh và Gia Lạc.

Thực trạng quy mô ĐVHC quá nhỏ, không gian phát triển bị chia cắt, gây ra nhiều khó khăn, cản trở trong công tác lập kế hoạch, quy hoạch dài hạn, định hướng phát triển kinh tế - xã hội; nguồn lực địa phương bị phân tán; tổ chức bộ máy, biên chế của các cơ quan, đơn vị trong hệ thống chính trị ở địa phương lớn; đại đa số các ĐVHC cấp xã thu ngân sách tại địa phương không đủ cân đối chi thường xuyên.

Vì vậy, cần thiết phải sắp xếp, tăng quy mô ĐVHC, góp phần tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế, nâng cao hiệu quả đầu tư kinh tế - xã hội, hiệu quả, hiệu lực hoạt động hệ thống chính trị, nhất là đối với các ĐVHC cấp xã đồng thời có diện tích tự nhiên và quy mô dân số dưới 70% tiêu chuẩn của ĐVHC tương ứng theo quy định cần phải sắp xếp trong giai đoạn 2023 - 2025 theo Nghị quyết số 37-NQ/TW ngày 24/12/2018 và Kết luận số 48-KL-TW ngày 30/01/2023 của Bộ Chính trị; Nghị quyết số 35/2023/UBTVQH15 ngày 12/7/2023 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

III. PHƯƠNG ÁN SẮP XẾP ĐVHC CẤP XÃ

1. Phương án sắp xếp ĐVHC cấp xã thuộc diện sắp xếp 

1.1. Sắp xếp ĐVHC nông thôn cấp xã thành ĐVHC nông thôn cùng cấp 

Thành lập ĐVHC xã Tiến Thắng trên cơ sở nhập toàn bộ diện tích tự nhiên, quy mô dân số của 02 ĐVHC cấp xã gồm: xã Gia Thắng (có diện tích tự nhiên là 4,74 km², đạt 22,57% so với tiêu chuẩn; quy mô dân số là 3.956 người, đạt 49,45% so với tiêu chuẩn); xã Gia Tiến (có diện tích tự nhiên là 4,43 km², đạt 21,10% so với tiêu chuẩn; quy mô dân số là 5.448 người, đạt 68,10% so với tiêu chuẩn.

Tên gọi ĐVHC xã Tiến Thắng (thay tên gọi xã Đại Hoàng đã nêu trong Phương án số 06/PA-UBND ngày 26/10/2023 của UBND huyện Gia Viễn) trên cơ sở góp ý của Ban Tổ chức Huyện ủy tại Văn bản số 61-CV/BTCHU ngày 05/3/2024, góp ý của UBND xã Gia Thắng tại Văn bản số 03/UBND ngày 06/3/2024 và báo cáo UBND xã Gia Tiến tại Báo cáo số 07/BC-UBND ngày 07/3/2024, đề nghị đổi tên gọi của ĐVHC mới từ xã Đại Hoàng thành xã Tiến Thắng để giữ lại một phần tên gọi của 02 xã cũ (xã Gia Tiến và xã Gia Thắng), theo nguyện vọng của chính quyền địa phương và nhân dân 02 xã.

a) Cơ sở và lý do của việc sắp xếp ĐVHC

- Thực hiện đúng theo quy định của Bộ Chính trị, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ và sự lãnh đạo, chỉ đạo của Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh Ninh Bình và Huyện ủy Gia Viễn.

- Ngày 28/4/2023, UBND tỉnh Ninh Bình ban hành Quyết định số 300/QĐ-UBND về việc phê duyệt điều chỉnh, bổ sung nhiệm vụ Quy hoạch chung đô thị Gián Khẩu, huyện Gia Viễn đến năm 2045. Việc nhập 02 đơn vị thành ĐVHC cấp xã mới phù hợp với Quy hoạch chung đô thị Gián Khẩu đến năm 2045 có phạm vi nghiên cứu gồm 08 xã: Gia Lập, Gia Thanh, Gia Tân, Gia Xuân, Gia Trấn, Gia Thắng, Gia Tiến và xã Gia Phương, huyện Gia Viễn.

- Về vị trí địa lý: Xã Gia Tiến và xã Gia Thắng có địa giới ĐVHC liền kề nhau.

- Về lịch sử: Giai đoạn 1953-1954, xã Gia Tiến, xã Gia Thắng được tách ra từ xã Gia Thắng thành 03 xã Gia Tiến, xã Gia Thắng và xã Gia Phương; Nhân dân hai xã có truyền thống văn hóa, phong tục, tập quán, tín ngưỡng, tôn giáo có nhiều nét tương đồng nhau.

- Về điều kiện, tiêu chuẩn: Cả 02 xã nêu trên đồng thời có diện tích tự nhiên và quy mô dân số dưới 70% tiêu chuẩn của ĐVHC tương ứng quy định tại Điều 3 Nghị quyết 1211/2016/UBTVQH13 và Khoản 3 Điều 1 Nghị quyết số 27/2022/UBTVQH15.

- Khi nhập 02 ĐVHC nêu trên lại thành một ĐVHC cấp xã mới sẽ thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội, bảo đảm bộ máy tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, tinh giản biên chế, nâng cao tinh thần trách nhiệm phục vụ Nhân dân.

b) Kết quả sau sắp xếp thành lập ĐVHC xã Tiến Thắng có:

- Diện tích tự nhiên 9,17 km² (đạt 43,66% so với tiêu chuẩn)

- Quy mô dân số 9.404 người (đạt 117,55% so với tiêu chuẩn)

- Số dân là người dân tộc thiểu số (40 người; chiếm tỷ lệ 0,43%).

- Các ĐVHC cùng cấp liền kề:

+ Phía Đông giáp xã Gia Tân và xã Gia Lập, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình.

+ Phía Tây giáp xã Gia Trung, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình.

+ Phía Nam giáp xã Gia Sinh, huyện Gia Viễn; xã Trường Yên, huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình.

+ Phía Bắc giáp xã Gia Phương, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình.

- Nơi đặt trụ sở làm việc của ĐVHC xã mới: Trụ sở ĐVHC xã Tiến Thắng đặt tại trụ sở Đảng ủy, HĐND và UBND xã Gia Thắng hiện nay.

* Sau khi sắp xếp, diện tích tự nhiên của ĐVHC mới (xã Tiến Thắng) đạt 43,66% so với tiêu chuẩn quy định nên không đủ điều kiện để áp dụng quy định về yếu tố đặc thù (phải đạt từ 70% trở lên).

Lý do không thể sáp nhập thêm các ĐVHC cấp xã liền kề:

Xã Gia Tiến, xã Gia Thắng được tách ra từ xã Gia Thắng, Nhân dân hai xã có truyền thống văn hóa, phong tục, tập quán, tín ngưỡng, tôn giáo có nhiều nét tương đồng nhau.

Các xã liền kề gồm: Gia Phương, Gia Trung, Gia Lập, Gia Tân, Gia Sinh.

- Xã Gia Phương là xã có yếu tố đặc thù về truyền thống lịch sử gắn với Đinh Tiên Hoàng Đế, Nguyễn Bặc, nên không thực hiện sắp xếp.

- Các xã liền kề còn lại, về truyền thống văn hóa, phong tục, tập quán, tín ngưỡng, tôn giáo có nhiều nét không tương đồng nhau, sẽ có nguy cơ mất ổn định về tư tưởng của cán bộ, đảng viên và nhân dân, khó khăn trong công tác đảm bảo an ninh, trật tự an toàn xã hội. Xã Gia Sinh địa lý ngăn cách bởi sông Hoàng Long.

1.2. Sắp xếp ĐVHC nông thôn với ĐVHC đô thị cấp xã

Thành lập ĐVHC thị trấn Thịnh Vượng trên cơ sở nhập toàn bộ diện tích tự nhiên, quy mô dân số của 03 ĐVHC cấp xã gồm: xã Gia Vượng (có diện tích tự nhiên là 3,62 km², đạt 17,24% so với tiêu chuẩn; quy mô dân số là 3.385 người, đạt 42,31% so với tiêu chuẩn); xã Gia Thịnh (có diện tích tự nhiên là 5,37 km², đạt 25,57 % so với tiêu chuẩn; quy mô dân số là 8.691 người, đạt 108,64% so với tiêu chuẩn); thị trấn Me (có diện tích tự nhiên là 3,43 km², đạt 24,5% so với tiêu chuẩn; quy mô dân số là 6.744 người, đạt 84,3% so với tiêu chuẩn).

a) Cơ sở và lý do của việc sắp xếp ĐVHC

- Thực hiện đúng theo quy định của Bộ Chính trị, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ và sự lãnh đạo, chỉ đạo của Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh Ninh Bình và Huyện ủy Gia Viễn.

- Căn cứ Quyết định số 697/QĐ-UBND ngày 01/6/2020 của UBND tỉnh Ninh Bình về việc phê duyệt Đồ án Quy hoạch xây dựng vùng huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050; Quyết định số 918/QĐ-UBND ngày 25/12/2023 của UBND tỉnh Ninh Bình về việc phê duyệt điều chỉnh, bổ sung nhiệm vụ Quy hoạch chung đô thị Me, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình đến năm 2035; Nghị quyết số 13/NQ-HĐND ngày 14/7/2023 của HĐND huyện Gia Viễn về việc điều chỉnh, bổ sung Nghị quyết số 45/NQ-HĐND ngày 15/12/2021 của HĐND huyện Gia Viễn về việc thông qua Nhiệm vụ Quy hoạch chung đô thị Me, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình đến năm 2035, tầm nhìn đến năm 2050. Việc sắp xếp 03 ĐVHC cấp xã trên thành ĐVHC đô thị cấp xã mới là phù hợp với Đồ án Quy hoạch chung đô thị Me và Nhiệm vụ Quy hoạch chung đô thị Me, gồm toàn bộ địa giới hành chính của thị trấn Me, xã Gia Vượng, xã Gia Phú, xã Gia Thịnh và một phần xã Gia Phương, xã Liên Sơn. Định hướng chính là trung tâm hành chính, chính trị văn hóa xã hội và dịch vụ, thương mại, công nghiệp của huyện Gia Viễn.

- Về vị trí địa lý: Xã Gia Vượng, xã Gia Thịnh và thị trấn Me có địa giới ĐVHC liền kề nhau.

- Về lịch sử: Tháng 4/1986, thị trấn Me được thành lập trên cơ sở một phần diện tích đất tự nhiên của xã Gia Vượng và xã Gia Thịnh. Ngày 06/11/2008, Chính phủ ban hành Nghị định số 06/NĐ-CP về việc điều chỉnh địa giới hành chính xã để mở rộng thị trấn thuộc huyện Nho Quan và huyện Gia Viễn tỉnh Ninh Bình (Điều chỉnh 210,49 ha diện tích tự nhiên và 1.917 nhân khẩu của xã Gia Vượng; 21,96 ha diện tích tự nhiên và 131 nhân khẩu của xã Gia Thịnh về thị trấn Me quản lý).

- Về điều kiện, tiêu chuẩn: Xã Gia Vượng đồng thời có diện tích tự nhiên và quy mô dân số dưới 70% tiêu chuẩn của ĐVHC tương ứng; xã Gia Thịnh đồng thời có diện tích tự nhiên dưới 30% và quy mô dân số dưới 300% tiêu chuẩn của ĐVHC tương ứng quy định tại Điều 3 Nghị quyết 1211/2016/UBTVQH13 và Khoản 3 Điều 1 Nghị quyết số 27/2022/UBTVQH15; thị trấn Me đồng thời có diện tích tự nhiên và quy mô dân số dưới 100% tiêu chuẩn của ĐVHC tương ứng quy định tại Điều 9 Nghị quyết 1211/2016/UBTVQH13.

- Khi nhập 03 ĐVHC nêu trên lại thành một ĐVHC đô thị cấp xã mới sẽ thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội, bảo đảm bộ máy tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, tinh giản biên chế, nâng cao tinh thần trách nhiệm phục vụ Nhân dân, phù hợp với quy hoạch thị trấn Me mở rộng đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt.

b) Kết quả sau sắp xếp thành lập ĐVHC thị trấn Thịnh Vượng có:

- Diện tích tự nhiên 12,42 km² (đạt 88,71% so với tiêu chuẩn)

- Quy mô dân số 18.820 người (đạt 235,25% so với tiêu chuẩn)

- Các ĐVHC cùng cấp liền kề:

+ Phía Đông giáp xã Gia Phương và xã Gia Trung, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình.

+ Phía Tây giáp xã Gia Phú, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình.

+ Phía Nam giáp xã Gia Minh và xã Gia Lạc, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình.

+ Phía Bắc giáp xã Gia Hòa, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình.

- Nơi đặt trụ sở làm việc của ĐVHC thị trấn Thịnh Vượng: Trụ sở ĐVHC thị trấn Thịnh Vượng đặt tại trụ sở Đảng ủy, HĐND và UBND thị trấn Me hiện nay.

c) Sự phù hợp của phương án với các quy hoạch đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt:

Phương án thành lập ĐVHC thị trấn mới trên cơ sở hợp nhất toàn bộ hiện trạng diện tích tự nhiên, quy mô dân số của 03 ĐVHC cấp xã (thị trấn Me, xã Gia Thịnh và xã Gia Vượng) thuộc huyện Gia Viễn đảm bảo phù hợp với Đồ án Quy hoạch xây dựng vùng huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 tại Quyết định số 697/QĐ-UBND ngày 01/6/2020 của UBND tỉnh Ninh Bình, là trung tâm hành chính, chính trị văn hóa - xã hội và dịch vụ, thương mại, công nghiệp của huyện Gia Viễn, đến năm 2030 là đô thị loại IV.

d) Đánh giá sơ bộ tiêu chuẩn về cơ cấu và trình độ phát triển kinh tế - xã hội và loại đô thị đối với thị trấn hình thành sau sắp xếp:

Căn cứ Nghị quyết số 1211/2016/NQ-UBTVQH13 ngày 25/5/2016 về tiêu chuẩn của đơn vị hành chính và phân loại đơn vị hành chính (được sửa đổi, bổ sung một số điều tại Nghị quyết số 27/2022/UBTVQH15 ngày 21/9/2022) của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, sau khi rà soát, kết quả đánh giá sơ bộ thị trấn Thịnh Vượng hình thành sau sắp xếp cơ bản đạt các tiêu chí về cơ cấu và trình độ phát triển kinh tế - xã hội, cụ thể:

-  Cân đối thu ngân sách: Đủ.

- Tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều trung bình 03 năm gần nhất: 2,27% (đạt bình quân chung của huyện).

- Tỷ lệ lao động phi nông nghiệp nội thị đạt: 65%.

        Căn cứ Nghị quyết số 1210/2016/UBTVQH13 ngày 25/5/2016 về phân loại đô thị (được sửa đổi, bổ sung một số điều tại Nghị quyết số 26/2022/UBTVQH15 ngày 21/9/2022) của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, kết quả đánh giá sơ bộ thực trạng phát triển đô thị của thị trấn Thịnh Vượng hình thành sau sắp xếp đạt 85,67/100 điểm (quy định tối thiểu 75 điểm), cụ thể:

- Tiêu chí 1: Vị trí, vai trò, chức năng, có cấu và trình độ PTKTXH đạt 17,02/18 điểm.

- Tiêu chí 2: Quy mô dân số đô thị đạt 8,0/8,0 điểm.

- Tiêu chí 3: Mật độ dân số đạt 7,54/8,0 điểm.

- Tiêu chí 4: Tỷ lệ lao động phi nông nghiệp đạt 5,75/6,0 điểm.

- Tiêu chí 5: Trình độ phát triển cơ sở hạ tầng và kiến trúc cảnh quan đô thị đạt 47,36/60,0 điểm.

Trên đây là bản tóm tắt Đề án sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã trên địa bàn huyện Gia Viễn, giai đoạn 2023 - 2025.